Tijdens onze driejarige tocht door het onbekende werd ik nauwelijks aangezet om externe informatie op te doen. Je zou denken dat zo’n tocht een enorme ruimte aan vrije tijd zou geven, tijd om te lezen en allerlei leuke dingen te doen waar je anders nooit toe komt. Maar de tocht op zich slorpte zoveel aandacht op en vroeg me om zodanig in het hier en nu te blijven dat er voor lezen geen tijd leek te zijn. “Hup, uit dat hoofd!”, was de grote opdracht all the way. En achteraf gezien was dat maar goed ook. Want het niet-weten maakt dat je, lopend in de mist, puurder op je instincten moet afgaan en je niet kan laten afleiden door wishful thinking of verhalen die je zelf graag wil geloven. En daardoor ergens kan belanden waar je nooit aan gedacht zou hebben, maar waar je blijkbaar echt moet zijn. Om welke reden dan ook. In mijn geval in Portugal en preciezer nog: in Tomar.
Nu we hier al enkele maanden wonen en we binnenkort een vierdaagse houden in de stad, heb ik besloten eindelijk het boek te lezen dat we al een jaar probeerden te bemachtigen, maar dat ons steeds ontglipte: First Templar Nation van de Portugees-Britse onderzoeker Freddy Silva. Een boek dat zijn onderzoek omschrijft over Portugal, meer bepaald het Portugal uit de 12e eeuw, waar allerlei groeperingen een soort utopisch rijk probeerden neer te zetten.
Hoe meer ik lees, hoe meer mijn mond openvalt om allerhande thema's waar we mee in aanraking kwamen in ons leven, die als puzzelstukken lijken bijeen te komen op deze plek.
En hoe meer ik lees, hoe meer mijn mond openvalt om de vele thema's waar we mee in aanraking kwamen in ons leven, die op een of andere manier blijken samen te vallen op deze plek. Het lot heeft zo zijn eigenaardige manier om je in de rug te duwen en je toe te fluisteren dat je iets te doen hebt wat je zelf nooit of te nimmer zou willen bedenken. Of waar je je maar schoorvoetend aan gewonnen wil geven. Iets wat soms te weird lijkt en waar het gewone leven je dan maar al te graag steeds weer vanaf houdt. I plead guilty.
Toen we een paar jaar geleden vanuit Orval de stad Metz bezochten, een van de vroegere hoofdsteden van het Merovingische rijk Austrasië (uit de 6-7e eeuw nC), kregen we – aan een oude tempelierskapel – de boodschap dat we de jonge tempeliers weer op te roepen hadden. Omdat de jongeren van vandaag dit soort kompas nodig zouden hebben om weer in de toekomst te geloven. Ergens begrepen we wel wat er gevraagd werd; er moet de nieuwe generaties een hoopvolle visie op mens, samenleving en toekomst geboden worden, willen ze nog enigszins zin vinden in de wereld van vandaag. Maar hoe we daar in de 21ste eeuw het idee van tempeliers in moesten weven, was ons en zeker mij totaal vreemd. Ik wist vaag van de tempeliers af, maar ik vind het verleden vaak te beladen en vol tegenstrijdige verhalen om er constructief mee aan de slag te gaan. Dus vergaten we die oproep al even gauw weer.
Tot we hier in Portugal belanden, precies in de oude hoofdstad van die befaamde tempeliers. En ik dus dat boek van Freddy Silva onder ogen krijg en daarin ontdek hoe sterk de link is tussen Orval waar we al jaren werken, en Portugal. Tussen ‘onze’ Godfried van Bouillon, the flemish nobel knight with Merovingian blood, die in vol ornaat op de Koningsplein in Brussel staat te blinken, en de eerste tempeliers-koning Afonso Henrique van Portugal. Tussen de tijd van de tempeliers en deze tijd. Tussen het gebied in Portugal waar we beland zijn en Israël.
Silva documenteert hoe in het gebied van Portugal waar we nu wonen in de vroege 12e eeuw een netwerk van hoofse mannen – reizende tussen Orval, Bourgondië, Portugal en Jeruzalem – een sterk en invloedrijk netwerk creëerden van Knights Templar. Dat waren – zo begrijp ik uit zijn relaas – niét de historisch gekende tempeliers die pelgrims beschermden op hun route naar Jeruzalem. Dat waren ook niet de plunderende kruisvaarders die deze heilige gebieden wilden veroveren en soms ravages aanrichtten. Het was in tegendeel een handvol ingewijde mannen die in vrede wilden leven met de andere culturen en die een ondergronds gegaan gedachtegoed wilden belichamen, beschermen en doorgeven. Een gedachtegoed dat draaide om eenvoud, het hart, het innerlijk verbinden van licht en donker en persoonlijke bevrijding - een ideaal waar de katholieke kerk niet bepaald om stond te springen.
Natuurlijk kenden Ton en ik die oude gnostische verhalen wel. We associeerden ze met de tijd van de 18e dynastie in Egypte in het 2e millennium voor Christus, met de druïdische kennis bij de oude Kelten, met de Essenen rond het begin van de jaartelling, met de Merovingers in de 6e-7e eeuw in centraal Europa, met de katharen rond de 12e eeuw in Frankrijk, en ergens ook met de tempeliers in datzelfde land. Alsof het gedachtegoed om de zoveel eeuwen weer ergens opgang wilde maken. Maar we hadden geen idéé dat Portugal in deze ook maar een rol speelde en zeker niet zo’n belangrijke. Want – zo vertelt Silva - het is precies in the county of PortuCale dat aan het prille begin van de 12e eeuw alles werd voorbereid om de eerste Templar Nation te stichten: een land dat geregeerd werd door een koning die zelf Templar Knight was, met de goedkeuring van een paus die zelf ook tot het broederschap behoorde. En het is wellicht daarom dat datzelfde land sinds de 13e eeuw de expliciete traditie heeft warmgehouden om het derde millennium voor te bereiden, een tijdperk waarin spirit ons rechtstreeks zou inspireren zonder tussenkomst van welke kerk of andere zogezegde gemachtigde dan ook.
Naast het grote historische verhaal ben ik ook altijd op zoek naar het kleine verhaal. Wat betekent dit concreet voor mij, voor de mensen rondom mij in deze tijd?
Zoveel puzzelstukken die samenvallen. Dat wil ons iets vertellen. Dat wil mij iets vertellen. Want naast het grote historische verhaal ben ik ook altijd op zoek naar het kleine verhaal. Wat betekent dit concreet voor mij, voor de mensen rondom mij in deze tijd? En als ik daarop mijmer, voel ik het stuk in mij dat soms verloren loopt in deze wereld, het stuk dat niet meer weet waar dit allemaal naartoe moet. En dan moet ik denken aan de jongeren die richting en wegwijs zoeken om hun toekomst uit te bouwen. En besef ik hoezeer zij nood moeten hebben aan een sterk ideaal, aan een nieuw verhaal. Een verhaal aangepast aan deze tijd, maar dat tegelijk niet op drijfzand is gebouwd. Integendeel, een verhaal dat diep geworteld is in een essentie van ons mens-zijn. Dat diep verankerd is in een traditie, in iets wat veel groepen mensen voor hen hebben willen waarmaken en neerzetten. Iets universeels dat in verschillende culturen heeft bestaan en waarvan de kern nooit echt verloren is gegaan. Zodat er vanuit die kern in alle tijden weer iets nieuws kan worden opgebouwd wat past bij dat tijdperk.
Roep de tempeliers van deze tijd weer op, hoorden we dus destijds in Metz, zowel mannen als vrouwen. Nu we in Tomar zijn beland, lijkt er geen ontsnappen aan. Hier wil iets herinnerd worden dat waardevol kan zijn voor nu en de tijden die komen. Een gedachtegoed dat eerder naar binnen kijkt dan naar buiten. Dat licht en donker weet te omarmen. Dat vrouwelijk en mannelijk en andere tegengestelde polen weet te verbinden. Dat oproept tot broeder/zusterschap en tegelijk tot eigen verantwoordelijkheid en persoonlijk leiderschap.
Ik ga al te graag voorbij aan zulke oproepen. Maar als ik aan de wat verloren lopende jongeren denk, voel ik mijn hart opspelen. Aan ons om een modern template te bedenken voor deze 21ste eeuwse ridders en voor dit eeuwenoud universeel gedachtegoed. Zodat het geen vreemdsoortig iets uit de geschiedenisboeken blijft, maar een deugddoende reminder wordt aan een vonk in onszelf die ons vrijheid en vreugde en hoop geeft. Ik gun het alle generaties van vandaag. En in alle eerlijkheid ook mezelf.
PS. In april houden we weer een New Templar-bijeenkomst in Tomar, en het zou mooi zijn als ook jongeren zich geroepen zouden voelen. Meer info: https://connecting-the-dots.eu/events/the-new-templars-ii-tomar/
Comments